آنچه باید درباره باغ وکیل آباد مشهد بدانیم

هما سعادتمند | شهرآرانیوز؛ یک قرن گذشته است و از آدم‌هایی که روزگاری با درشکه و پالکی خودشان را در هر وقت خوشی که دست می‌داد، به باغ وکیل آباد می‌رساندند و با یک شاهی، بین راه از دست فروش‌های حاشیه الندشت لیموناد تگری و یخ دربهشت می‌خریدند، حالا کمتر کسی زنده است، اما باغ وکیل آباد هنوز هم به رونق گذشته اش باقی است و همچنان طرف داران پروپاقرص خودش را دارد. شاید عجیب باشد، اما پای حرف موسپیدکرده‌ها که بنشینید، متوجه می‌شوید برای مشهدی‌های قدیم، روزگاری رفتن به این باغ، مثل نان شب واجب بوده است، آن قدر که برایش شعر می‌ساخته اند.

یکی از این شعر‌ها که در دوره خودش محبوب شد و سر از رادیو درآورد، این بود: «ای خدا کاش مویم پول دار و بی‎غصه بودم/ تا مویم مثل تموم بچه‎ها بار سفر بسته بودم/ صبح مرفتم وکیل‎ آباد مکردم مو شنو/ مزدم یک کباب برگ به همراه چلو/ که نگن بچه گدای وکیل ‎آباد ولو/ چی غلطا مکنه بچه گدا، گم رو برو» در ادامه بخوانید درباره باغ وکیل آباد و شناسنامه آن.

وجه تسمیه نام وکیل آباد: گویا مردم مشهد قدیم، این محدوده را «میرطراز» یا «باغ طراز» می‌گفته اند، اما بعد‌ها محدوده‌ای که امروزه باغ وکیل آباد خوانده می‌شود، به مالکیت حسن کفایی وکیل، پسر آخوندخراسانی درمی آید و حاج حسین ملک هم این ملک را اوایل قرن از او می‌خرد. نام وکیل آباد برگرفته از نام مالک اولیه آن است.

مساحت باغ وکیل آباد: در گذشته ۱۵۰ هکتار بوده و اکنون مساحت آن ۷۰ هکتار است.

تشکیل محله وکیل آباد: مرحوم حاج حسین آقا ملک پس از خریدن باغ وکیل آباد، همه هم وغم خود را صرف آبادانی آن می‌کند و در آن را برای استفاده عموم مردم مشهد باز می‌گذارد تا مشهدی‌ها که تا آن روز در شهرشان پارکی نداشتند، بتوانند برای تفرج به باغ بیایند.

این سخاوت باغ وکیل آباد را علاوه بر تفرجگاه مردم، به پاتوق اردو‌های دانش آموزی تبدیل می‌کند. حاج حسین آقا روزی در محل اردو‌ها حاضر می‌شود و به ملازمانش دستور می‌دهد تا همان قسمت اردوگاه را به اردو‌های پیشاهنگی واگذار و ساختمان‌های لازم را در آن احداث کنند. او در ادامه ۲۰۰ هکتار از اراضی وکیل آباد را به فرهنگیان می‌دهد و کمی بعد نیز قسمت دیگری از اراضی مزرعه وکیل آباد را به کارمندان مخابرات می‌بخشد.

هفته نامه «هیرمند» که در مشهد منتشر می‌شد، در شماره جمعه ۱۰ دی ۱۳۳۸، گزارشی از این بخشش کم سابقه را درج کرد. خلاصه این گزارش چنین است: وسعت زمین‌های اهدایی طبق نقشه‌ای که توسط آقای مهندس آفرنده تهیه شده بود و میان اراضی مزارع آبکوه و زرگران و چهارچشمه و پاچنار قرار داشت، ۱۹۲۲۰۰۰ مترمربع (نزدیک به ۲۰۰ هکتار) بود و جمعا حدود ۲۰ میلیون تومان برآورد قیمت می‌شد.» همچنین زمین لازم برای احداث شیرخوارگاه و زندان مشهد را به شهرداری واگذار می‌کند و محله وکیل آباد با این گشاده دستی‌ها پایه گذاری و کم کم آباد می‌شود.

ساخت بولوار وکیل آباد: تا نیمه دوم دهه ۱۳۴۰ مردم با گاری و درشکه خود را به باغ وکیل آباد می‌رساندند، اما در سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۰ که پارک ملت (آریامهر سابق) ساخته می‌شود، قراردادی با یک شرکت باغبانی تهرانی برای خرید ۳۰۰ هزار شاخه گل به مبلغ ۳۰۰ هزار تومان برای گل کاری خیابان‌های منتهی به آن بسته می‌شود.

بعد از این قرارداد بود که مسئولان وقت تصمیم می‌گیرند خیابان ملک آباد با ۲ لاین چهل متری امتداد پیدا کند. ساخت وساز راه وکیل آباد از اینجا آغاز می‌شود و بعد از آن شکل و شمایل یک بولوار را به خود می‌گیرد. طبق مستندات موجود، ساخت این بولوار تا سال ۱۳۵۵ به طول می‌انجامد و هزینه احداث یک خط آن هم ۱۳ میلیون تومان بوده است.

طولانی ترین: بولوار وکیل آباد با طول تقریبی ۱۰ کیلومتر، طولانی‌ترین «بولوار مستقیم» در خاورمیانه است.

نخستین خط مترو مشهد: این خط از منطقه وکیل آباد عبور کرده است.

نخستین رستوران باغ وکیل آباد: مهر وقف این ملک در سال ۱۳۴۸ روی سند باغ خورده است، ولی زائران و مجاوران از سال ۱۳۲۲ از آن به عنوان تفرجگاه استفاده می‌کرده اند. به همین سبب در این نقطه کافه‌ها و جگرکی‌های فراوانی وجود داشته است، اما مکانی که بتوان آن را رستوران نامید، تا سال ۱۳۵۰ خورشیدی وجود نداشته است. در همان سال دکتر معتمدی، شهردار مشهد و مؤسس بیمارستان «بنت الهدی» در یک روز تعطیل به این باغ می‌آید و حاصل بازدید او از این مکان، می‌شود صدور دستور ایجاد یک رستوران مدرن که ساخت آن خیلی زود به نتیجه می ‎رسد.

تا پیش از این، باغ وکیل آباد به ویژه ترخ پایین دست باغ که پاتوق افراد ناباب بوده است.

نخستین برق کشی: طبق اسناد برجای مانده، جاده وکیل آباد تا سال ۱۳۵۱ روشنایی نداشته است و هنگام غروب، تاریکی آن در کنار باریک بودن جاده، علتی برای تصادف‌های وحشتناک در آن دوران بوده، اما در همان سال دستور برق‌کشی باغ وکیل‌آباد توسط یکی از مقامات بلندپایه صادر می‌شود.

نخستین آسفالت: شن ریزی جاده منتهی به باغ وکیل آباد برای نخستین بار در سال ۱۳۳۰ خورشیدی انجام شد، اما پایان کار آسفالت آن تا سال ۱۳۳۵ به درازا می‌کشد. این جاده در گذشته مسیری باریک داشته است؛ تا آنجا که ۲ خودرو به سختی از کنار هم عبور می‌کرده اند، اما پس از آسفالت و جاده کشی، وضعیت بهبود پیدا می‌کند.

نخستین خلاف ثبت شده در باغ وکیل آباد: اولین خلاف ثبت شده در جراید از این باغ مربوط می‌شود به ۱۲ خرداد ۱۳۳۰ که در آن لات معروفی به نام «شهبازخان» در یک نزاع و درگیری با ۲ ژاندارم، آنان را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد.

وحشتناک‌ترین اتفاق رخ داده در باغ: کشف جسد چند زن که همگی خفه شده بودند، در میانه سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۰ خبرساز و برای مدت‌ها سبب وحشت مردم از این باغ می‌شود. ماجرا از این قرار است که حسن اورنگی، نخستین قاتل زنجیره‌ای مشهد با هم دستی دوستش جان بیش از ۱۷ زن به اصطلاح «خیابانی» را گرفته و جسدشان را در اطراف شهر و به ویژه باغ وکیل آباد رها کرده است.

تعداد درختان باغ وکیل آباد: در گذشته ۷۰ هزار اصله درخت وجود داشته که اکنون فقط ۱۰ درصد آن باقی مانده است که درختان قدیمی هستند.